Amelvonnesbeek meandert opnieuw door Plantentuin Meise

Op maandag 23 oktober stelden Plantentuin Meise, Vlaamse Land Maatschappij, Regionaal Landschap Brabantse Kouters en provincie Vlaams-Brabant trots de nieuwe Amelvonnesbeek voor. In september stroomde de Amelvonnesbeek nog in een rechtgetrokken tracé door het grasland. Door de beek opnieuw te laten meanderen vertraagt de waterafvoer en krijgt natte natuur meer kansen. Het einde van de graafwerken geeft het startschot voor het programma Water+Land+Schap Groene Noordrand. De hermeandering van de Amelvonnesbeek is bovendien de eerste realisatie in Vlaanderen van alle projecten Water+Land+Schap die met de Blue Deal-middelen gefinancierd worden.

Eindelijk stroomt het water al kronkelend door de nieuwe loop van de Amelvonnesbeek, heel zachtjes vandaag. Het is even droog geweest en de meandering zorgt sowieso voor vertraging. Ideaal bij hevige regenval, als de beek als extra buffer optreedt. De kraan is net vertrokken, de vroegere gekanaliseerde Amelvonnesbeek ligt nu onder een hoop grond. Het verschil tussen verleden en toekomst is nog even zichtbaar, weldra is alles opnieuw groen en zal zelfs een deel bebost worden. Dan ziet de Amelvonnesbeek er opnieuw natuurlijk uit, alsof het nooit anders geweest is.

De Amelvonnesbeek, de grootste zijbeek van de Maalbeek loopt van west naar oost doorheen Plantentuin Meise, door een boscomplex en de graslanden, langsheen de kasteelvijver. Tot vandaag stroomde ze door het grasland in een rechtgetrokken tracé van 120 m. De hele zone langs de beek is overstromingsgebied waar het risico op wateroverlast net als bij het hele verdere stroomafwaartse traject groot is. ‘Door de beek opnieuw te laten meanderen vertraagt de waterafvoer en krijgt natte natuur meer kansen. Dit stuk beek is voortaan dubbel zo lange en kan maar liefst  10 x meer water bergen. Nadat de beek haar natuurlijke loop helemaal heeft teruggekregen, planten we hier nog een moerasbos aan’, licht Steven Dessein, Administrateur-generaal, Agentschap Plantentuin Meise toe. 

Vlaams minister van Werk, Innovatie, Landbouw, Economie en Sociale Economie Jo Brouns, bevoegd voor de wetenschappelijke instelling die Plantentuin Meise is: ‘Door de rechtgetrokken Amelvonnesbeek haar meanders terug te geven, vergroot niet enkel de natuurwaarde maar wordt ook de buffercapaciteit groter. Dat is belangrijk voor periodes van droogte maar ook bij zware regenval.’

In de regio van de Groene Noordrand focust het programma Water+Land+Schap op de droogte- en wateruitdagingen in de Maalbeek-, Amelvonnesbeek- en Tangebeekvallei en op hun aanliggende kouters. Wim Solie, projectmedewerker bij Regionaal Landschap Brabantse Kouters coördineert dit programma: ‘De Vlaamse Rand deelt extra in de klappen bij natte en droge extremen. De beekvalleien maken hier de overgang van het Brabants leemplateau naar de Vlaamse vallei. Ze zijn hier nog erg smal, zowel in de open ruimte als in de bebouwde gebieden. Door de hoge graad van verstedelijking is de oppervlakte ook erg verzegeld. De infrastructuur versnippert de beekvalleien bovendien. Dat maakt de valleien extra overstromingsgevoelig. We moeten dus tegelijk oplossingen zoeken op de landbouwkouters en in de beekvalleien om het landschap duurzaam te wapenen tegen de weersextremen die op ons afkomen.’ 

Ook voor de provincie Vlaams-Brabant die de waterlopen beheert, is dit project belangrijk. Gedeputeerde Bart Nevens: ‘Als provincie hechten we veel belang aan structuurverbeterende maatregelen die de ecologische kwaliteit van onze waterlopen verbeteren. Ze dragen bij tot een natuurlijker watersysteem met een hogere biodiversiteit, de buffercapaciteit in de vallei verhoogt en de waterafvoer verloopt trager. Als provincie leveren we hieromtrent al belangrijke inspanningen. We zijn dan ook blij dat het Strategisch Project Groene Noordrand in haar visie rekening houdt met deze toekomstige uitdagingen. Zo bereiken we samen onze gemeenschappelijke doelen.’

Plantentuin Meise is één van de partners van Water+Land+Schap Klimaatrobuuste Groene Noordrand. In Meise, Grimbergen en Wemmel staan de eerste werven al op de planning, op openbare terreinen en bij landbouwbedrijven. Ook Asse, Merchtem en Stad Vilvoorde zijn partner. 

De hermeandering van de Amelvonnesbeek in de Plantentuin kostte 125 000 euro. De lokale coalitie Water+Land+Schap Groene Noordrand ontvangt in totaal 1,268 miljoen euro voor het hele project. Alle partners leggen hier nog eens 317.000 euro cofinanciering naast. ‘Via het relanceplan ‘Vlaamse Veerkracht’ kunnen we Blue Deal-middelen actief inzetten om Vlaanderen beter te beschermen tegen droogte en wateroverlast’, legt minister voor Omgeving Zuhal Demir uit. ‘Projecten zoals hier in de Plantentuin zijn daarbij essentieel. We moeten immers evolueren naar waterlandschappen die water vasthouden zonder overlast te creëren.’